Spektrum autyzmu to zaburzenie ogólnorozwojowe, wpływające na sposób funkcjonowania człowieka w kluczowych obszarach rozwoju. Zgodnie z ustaleniami Światowej Organizacji Zdrowia autyzm nie jest chorobą, tylko odmiennym działaniem układu nerwowego, wpływającym na osobowość człowieka, jego kontakty interpersonalne, trudności komunikacyjne i przetwarzanie sensoryczne.
Autyzm to zróżnicowana, niemożliwa do ustandaryzowania grupa zaburzeń, dlatego właściwa nazwa to spektrum autyzmu. Objawy obejmują bardzo szeroki zakres trudności o różnym stopniu nasilenia i u każdego pacjenta mogą wyglądać inaczej, dlatego kluczowe w diagnozowaniu jest indywidualne podejście.
Objawy zaburzeń rozwojowych ze spektrum autyzmu występują już przed drugim rokiem życia, ale diagnozuje się również młodzież i osoby dorosłe. Pierwsze nieprawidłowości zauważają rodzice, bacznie obserwujący rozwój swojego dziecka lub lekarze pediatrzy podczas bilansów. Do wczesnych objawów autyzmu (u dzieci do 12 miesiąca życia) zalicza się brak reakcji na widok bliskiej osoby, unikanie kontaktu wzrokowego, nadwrażliwość na dźwięki czy dotyk, opóźniony lub zaburzony rozwój mowy, nieinicjowanie kontaktu z rodzicami, poprzez wydawanie dźwięków, czy wyciąganie rączek, brak zainteresowania zabawami proponowanymi przez bliskich, niskie zainteresowanie osobami z otoczenia, brak reakcji na swoje imię.
U starszych dzieci mogą wystąpić dodatkowe objawy o różnym natężeniu. Dzieci w wieku przedszkolnym mają przede wszystkim trudności w nawiązywaniu relacji rówieśniczych, nie potrafią dołączyć do zabawy lub do niej zaprosić, unikają interakcji w grupie i wolą samotną zabawę. Posługują się wypracowanymi schematami, dlatego źle reagują na nowości i zmiany; ciągle bawią się w te same zabawy, mają wąski obszar zainteresowań, wybiórczość pokarmową, powtarzalne zachowania, takie jak kołysanie, czy chodzenie w koło. Dodatkowo mogą pogłębiać się zaburzenia wieku wczesnodziecięcego, np. nieprawidłowy rozwój mowy – nierozumienie nowych słów, tworzenie własnego języka, zupełny brak mowy.
FAS co to takiego? Objawy, leczenie i przyczyny powstania
Zaburzenia ze spektrum autyzmu są szczególnie trudne dla nastolatków, ponieważ zmiany hormonalne mogą intensyfikować objawy. Ponadto młody człowiek wyraźnie dostrzega swoją odmienność na tle grupy rówieśniczej, staje się świadomy swojej atypowości, a to przekłada się na obniżoną samoocenę i pogłębienie trudności w kontaktach interpersonalnych. Objawami zaburzeń u nastolatków mogą być trudności z przebywaniem w grupie, problemy z nawiązywaniem i podtrzymywaniem znajomości, spędzanie wolnego czasu w samotności, brak zrozumienia mimiki gestów, ale także pojęć abstrakcyjnych, dowcipów, przenośni, sarkazmu, powtarzalność utartych schematów, rutynowych działań, utrudniona koncentracja i zapamiętywanie, a w konsekwencji niepowodzenia edukacyjne.
Zaburzenia ze spektrum autyzmu diagnozuje się również u dorosłych. Do najczęstszych objawów należą trudności w radzeniu sobie z emocjami, unikanie kontaktu wzrokowego, trudności w prowadzeniu rozmowy, zwłaszcza z nowopoznanymi osobami, niechęć do zmian i w konsekwencji trwanie w niekorzystnych sytuacjach, czy relacjach, problemy z odczytywaniem emocji, gestów, żartów, ironii, trudność w utrzymywaniu bliskich relacji, wybiórcze zainteresowań i fiksacja na ich punkcie, nadwrażliwość na bodźce, lęki społeczne.
Należy pamiętać, że zaburzenia ze spektrum autyzmu nie są chorobą, więc nie podlegają leczeniu i nie da się zupełnie ich wyeliminować, jednak wczesna diagnoza, systematyczna praca i podjęcie terapii mogą znacznie ułatwić funkcjonowanie osób będących w spektrum w neurotypowym świecie.
